Fortepian to zdecydowanie najpopularniejszy i najlepiej rozpoznawalny instrument muzyczny w europie. Swą ogromną popularność zawdzięcza niezwykle długiej i bogatej historii, a także ogromnemu udziałowi w tworzeniu kultury, ale też i świadomości muzycznej europy. Jakie są jednak początki fortepianu, jak jest on zbudowany, a także jakie wiążą się z nim ciekawostki?

Historia fortepianu

Choć może się to dla wielu osób wydać sporym zaskoczeniem, to jednak wynalezienie fortepianu nie ma żadnego związku z przypadkiem czy też szczęśliwym trafem. Instrument ten jest dziełem chęci poprawienia instrumentów takich jak klawikord i klawesyn. Ten pierwszy instrument, choć był jak na ówczesne czasy sporym wydarzeniem, poprzez zastosowanie w nim systemu polegającego na przedłużeniu klawisza kawałkiem metalu nazywanego tangentem, który uderzając w struny w różnych miejscach, generował określonego rodzaju dźwięki, dzięki czemu umożliwiał generowani kilku dźwięków z zaledwie jednej struny, posiadał jednak pewne niedoskonałości. Polegały one na tym, że nie dawały muzykowi możliwości posiadania pełnej kontroli nad wydobywającymi się z nich dźwiękami cichszymi i głośnymi w zależności od tego, z jaką siłą nacisku działali oni na klawisze. Ograniczenie to dość mocno wpływało na możliwość grania na takich instrumentach. Wybawieniem dla sfrustrowanych muzyków okazał się włoski wytwórca klawesynów Bartolomeo Cristofori. Jako pierwszy zbudował on pierwszy młoteczkowi instrument klawiszowy, który został przez niego nazwany pianoforte. Nazwa ta po włosku oznacza po prostu cicho-głośno. Najstarsze znane egzemplarze tego instrumentu pochodzą aż z lat 20. XVIII wieku.

Wraz z biegiem lat wynalazek ten oczywiście był stale udoskonalany. Szczególnie dotyczyło to systemu młoteczkowego i ramienia. Jednym z podstawowych ulepszeń było to pochodzące z 1822 roku autorstwa Sebastiana Erarda. Wpadł on na pomysł zastosowania w fortepianie tzw. podwójnego wymyku. Zasada działania tego usprawnienia była bardzo prosta. Po uderzeniu w strunę młoteczek, zamiast do niej od razu odskakiwać, przytrzymywany był blisko niej, co pozwalało bardzo szybko powtórzyć jego uderzenie. Wynalazek ten w ogromnym stopniu przyczynił się do dynamicznego rozwoju wirtuozerii grania na fortepianie, która miała swój szczyt właśnie w XIX wieku.

Innego typu ulepszeniem była wymiana drewnianej ramy fortepianu, która bardzo często nie wytrzymywała ogromnych naprężeń wynikających z coraz lepszych i grubszych strun, na ramę z żeliwa, która była jednolitym elementem. Wynalazku tego dopuścił się amerykański twórca fortepianów i do dziś uważany za legendarnego ich wytwórcę Henry Steinway. Nawet dziś jego fortepiany uznawane są za bezkonkurencyjne i najlepsze na świecie.

Jak zbudowany jest fortepian?

Jak więc widać, fortepian ma bardzo ciekawą i dynamiczną historię. Jak jednak konkretnie jest ten instrument zbudowany? Fortepian to przede wszystkim duże pudło rezonansowe, które wykonane jest z drewnianej obudowy, w której z kolei umieszczona jest żelazna rama. To właśnie na niej napięte są w pozycji poziomej struny wraz z połączeniem do klawiszy.
Cechą charakterystyczną fortepianu jest jego bardzo duża skala dźwięku, którą przewyższają jedynie organy. Dodatkowo fortepian wyróżnia się spośród innych instrumentów bardzo dużą ekspresją dźwięku, a także możliwością stopniowania dynamiki, czyli po prostu kontrolowaniem głośności.

Ciekawostki dotyczące fortepianu

Choć fortepian uznawany jest za instrument solowy i koncertowy, to jednak zdarza się, że kompozytorzy wykorzystują go jako instrument orkiestrowy. Jednym z lepszych tego przykładów jest balet Pietruszka Igora Strawińskiego lub też utwór Appalachian Spring autorstwa Aarona Coplanda.

XX wiek to czas, gdy bardzo mocno eksperymentowano z obudową fortepianu. Budowano m.in. ciekawe konstrukcje służące do wydobywania z nich niekonwencjonalnych dźwięków i brzmień. Jednym z ciekawszych tego typu wynalazków był fortepian, do którego strun przymocowane były dodatkowe elementy w postaci kawałków drewna, skóry, a nawet śrubek.

Materiał powstał przy współpracy z portalem budowlanym ebudowa.pl